Das Lehnche kommt bei uns mooje

Wenn unser Prima uns von Silicon Valley verzählt

In viele Familje im Süd von Bräsilje passiert es heitztooch mannichmol so:

Ens von der jüngee Prime geht wech aus der klen Stadt. Sie verlässt das Kolonialgebiet, wo die Familje Handel treibt orrer im Dienstleistungssektoar oorweidt, unn zieht in en Grossstadt. Dort studiert sie unn donoh fängt se en Karriere im Hightech-Bereich.

Wenn se dann in der Ferjezeit retuar Heem kommt, wolle alle jo wisse:

„Wie iss es drüwe im Silicon Valley?“

„Was wächst dort droom uff ihrer Plantoosche? unn dozu fräächt noch jemand en bissche schlau: „… unn was iss grood in der Plantoosch von der Zukunft om wachse?“

Ei, unn ganz natearlich, alle tärre gern wisse: „Was machst du genau in deiner Arbeit alswie Projektmanaschrin bei Apple in Kalifornje?“

Projektmanaschment in der Hochtechnoloschie

Lena tut es auslehn: Projektmanaschment hesst, Oorrweit in en Firma so se organisiere, dass en Time gute Produkte baut – schnell, zuverlässich unn oongepasst on die Wünsche von der Kundschaft.

Im Hightech-Bereich benutzt ma’ davoar moderne Oorweitsmethode. Die Methode sinn net so starr unn schwearfällich wie die alte Pläne von früher, wo ma’ alles om Oonfang festschreibt unn dann johrelang droon schaffe tut. Anstatt des will ma’ flexibel bleiwe unn sich immer wieder oonpasse.

Agile – die Philosophie

Das Wort Agile bedeidt hier net enfach „schnell“, awer es beschreibt wolle ma’ soohn en ganz Oorweits-Philosophie.

Die Rechle sinn:

Mensche oorweite eng zusammer. Ma’ reaschiert schnell, wenn sich etwas verännert. Ma’ teilt die Oorweit in klene Tehle. Ma’ fräächt immer wieder die Kundschaft: „Iss das gut so?“

Scrum – die Methode mit Sprints

Ein seahr bekannte Methode unnich Agile iss Scrum.

Dort tehlt ma‘ die Oorweit in Sprints – koorze Zeitstücker von zwooi bis vier Woche.

Es gebt feste Rolle:

Product Owner – uff Englisch, iss die Person, wo entscheide tut, was gemacht weerd. Scrum Master – ei die Person, wo das Team scheetzt un Probleme resolviere tut. Team – die Grupp von Mensche, wo die Oorweit tatsächlich mache.

Jede Tooch trefft ma’ sich für 15 Minute zu dem „Daily“ unn sääht koorz: Was honn ich gester gemacht, was kriehn ich heit vertich, was blockiert mich?

Om Enn vom Sprint schaut ma’ zusammer: Was honn mear geschafft, unn was könne mear nächstes Mol besser mache?

Annre Agile-Methode

Newich Scrum gebt ‘s noch annre Methode, wo ooch öfterschs benutzt werre:

Kanban: Ma’ oorweitet mit ‘nem grousse Board, nächst so wie en Schulwandtoofel, wo ma’ Koorte verschiebe tut („Noch zu tun – Grood in Oorweit – Fertig!“). So sieht jeder ene in der Grupp gleich, wo es stockt. Extreme Programming (Abkeerzung: XP): Viele technische Rechle, zum Beispiel zu zweit programmiere, immer gleich testiere, seahr oft klene Versione rausbringe. Lean Development: So wenich Verschwennung wie möchlich, nuar das mache, wo weerklich Weart bringt.

Von der Oorweit zum Ennprodukt

Jetzt froche die Onkel unn Tante genauer noh:

„Lena, was hot das mit uns hie zu tun? Mear dohier in der Interior, mear hocke do nächst wie in der Hecke, dear dort uwe bei glänzlich fein San Francisco in Kalifornje?“

Lena lächelt:

„Schaut mol: die Apps, wo dest uff eirem Smartphone tächlich uff macht, wo Updates, wo eier Tablet jede Woch macht, orrer die neie Funktione, wo im Online-Handel unn in der Bank-App nei voarkomme – das alles kommt in Existenz genau mit die Methode, wo ich eich grood beschreibt honn.

Wenn mein Team in Cupertino on en nei Funktion schaft, dann looft das in klene Sprints. Om Enn entsteht zum Beispiel en bessre Kamera im iPhone, en enfachre Oort, Nihrichte se verschicke, orrer en App, wo eire Rechnunge schneller veroorweidt.

Es iss wie bei eich im Klengeschäft orrer im Escritório: ma’ will der Kunde net in zwooi Johre etwas zeiche, awer schon moije en Verbessrung, ens wo dann ooch echt funktioniert. Agile unn Scrum helwe uns dabei, dass das so gut unn richtich klappe tut.“

Fato – was Lena sääht

Die Familje höert gespannt zu.

Unn Lena sääht zum Schluss:

„Also, meine liewe Leit: Agile iss die Idee, wie mear oorweite solle. Scrum, Kanban, XP orrer Lean sinn dann Methode, wie mear das konkret mache. Om Enn geht das alles um: klene Schritte nehme, immer schnell reaschiere, unn dann ooch eng zusammer schaffe.

Unn so kommt es, dass desr hier in eier klen Städtche die neiste Hochtechnoloschie Produkte benutze könnt – Geräte, Programme unn Apps, wo das Lewe leichter mache. En Stück von unser Oorweit dort im Silicon Valley landt so direkt in eirer Hände.“

Die Tante unn Onkel tun nicke.

Manche verstehn das alles wie ausgeleht, annre bedenke ruhich: „Das alles klingt mear zu kompliziert!“

Awer all sinn en bissche stolz, dass aus der Priminhe Lena en Projektmanaschrin im Hightech-Bereich geb iss … Sie iss nemme das freche Mädche, wo doroom im Sumpf geloof iss, die hoche Ranschebääm immer geklättert hatt. Heit iss se jemand, wo mitoorweite tut on der Produkte von der Zukunft.

Quando a prima conta sobre o Silicon Valley

Em certas famílias do sul do Brasil acontecem casos mais ou menos assim:

Uma das primas mais jovens vai embora da cidade pequena. Ela sai da região colonial, do interior onde a família trabalha na lavoura, no comércio ou nos serviços, e vai morar numa grande capital. Lá, ela estuda e depois até começa uma carreira na área de alta tecnologia no exterior.

Quando volta nas férias para visitar, todos querem saber:

“Como é o Vale do Silício?”

“O que é que se planta por lá? e algum sabichão arrisca: e o que vai tá dando logo na plantação do futuro?”

E claro, não falta a pergunta de sempre: “Mas exatamente o que é mesmo que você faz no seu trabalho diário como gerente de projetos lá na Apple?”

Gestão de projetos em alta tecnologia

Lena explica: gestão de projetos significa organizar o trabalho dentro de uma empresa para que um time consiga criar bons produtos – rápido, de forma confiável e adaptado ao que os clientes querem.

Na área de tecnologia, usam-se métodos modernos de trabalho. Eles não são tão rígidos, duros e pesados como os planos antigos, quando se decidia tudo no começo e ficava anos sem mudar nada. Hoje, a ideia é ser flexível e se adaptar sempre que necessário.

Agile – a filosofia

Agile não quer dizer só “rápido”. É toda uma filosofia de como se trabalha.

As regras principais são:

Pessoas trabalham juntas de perto. Mudanças são aceitas rapidamente. O trabalho é dividido em partes pequenas. O cliente é consultado sempre: “Está bom assim?”

Scrum – o método com Sprints

Um método muito conhecido dentro do Agile é o Scrum.

Ali o trabalho é dividido em Sprints – períodos curtos de duas a quatro semanas.

Existem papéis definidos:

Product Owner – decide o que será feito. Scrum Master – ajuda o time a resolver problemas. Time – faz o trabalho de verdade.

Todo dia há uma reunião rápida de 15 minutos. No fim de cada Sprint, o grupo olha o que foi entregue e pensa no que pode melhorar.

Outros métodos Agile

Além do Scrum, existem outros que também são muito usados:

Kanban: usar um quadro com cartões que mostram o que falta fazer, o que está em andamento e o que já está pronto. Extreme Programming (abreviação: XP): práticas técnicas fortes, como programar em dupla, testar sempre e lançar novas versões com frequência. Lean Development: evitar desperdício e trabalhar só no que gera valor real.

Do trabalho ao produto final

Os tios e as tias perguntam mais:

“Lena, mas o que isso tem a ver com a gente aqui? Nós aqui por um lado bem no fundão, no interior, vocês lá na região da moderna e rica cidade de San Francisco, na Califórnia?”

Lena sorri:

“Olhem só: os aplicativos que vocês abrem todo dia no celular, as atualizações que chegam no tablet, ou as funções novas que aparecem no banco online … bem, tudo isso é feito com esses métodos.

Quando meu time em Cupertino trabalha numa função nova, fazemos isso em Sprints curtos. No final, pode sair uma câmera melhor no iPhone, uma forma mais fácil de mandar mensagens ou uma ferramenta que ajuda a pagar contas mais rápido.

É como no comércio ou nos serviços de vocês: o cliente não quer esperar dois anos por uma peça que precisa. Ele quer ver um novo modelo de algum aparelho ou ferramenta já amanhã. Comparando, o Agile e o Scrum ajudam a tornar coisas assim possíveis.”

Conclusão – o que Lena diz

A família escuta com atenção.

E Lena finaliza:

“Então, pessoal: Agile é a ideia de como devemos trabalhar. Scrum, Kanban, XP ou Lean são os métodos para colocar isso em prática. No fim, é sobre dar passos pequenos, reagir rápido e trabalhar em conjunto.

É por isso que, aqui mesmo na cidade pequena, vocês conseguem usar os produtos mais modernos … aparelhos, programas e aplicativos que facilitam a vida. Um pedacinho do nosso trabalho no Silicon Valley chega direto às suas mãos.”

Os tios e as tias fazem que sim com a cabeça.

Alguns entendem logo, outros acham meio complicado.

Mas todos ficam orgulhosos da priminha Lena, travessa que ela era. Quando menina, vivia correndo pelos banhados, trepando nas mais altas laranjeiras. Não, hoje, quem diria, ela é uma gerente de projetos que ajuda a criar os produtos do futuro.

Alegrador, alegrante …

Manchmol tun neie Wörter enem im Sinn von nichts voarkomme …

In viele Sproche entstehn jo Wörter noh feste Mustre. Manche weerke gleich ganz verstännlich, ooch wenn se goornet benutz werre. So passiert das ooch im Bräsiljoonische, im Portogääsische unn sogoor in annre von der romanische Sproche. Hier sinn zwooi Beispiele davon: alegrador unn alegrante. Die zwooi tun sich reguläer vom Verb alegrar (“fröhlich mache”) ableite. Doch wie verbreidt sinn se tatsächlich? Wörterbücher, literarische unn relischiöse Texte alswie Vergleiche mit annre Sproche zu selwiche sprochliche Familjegruppe gehörend gewe uns en differenzierte Antwort – unn tun uns jo zu Reflexion inloode üwer wo die Grenze von sprochliche Norme echt unn genau lehn.

Wörterbuchbeleche

  • Priberam: alegrador = “wear orrer was erfreit”.
  • Priberam: alegrante = “was erfreit orrer geeichnet iss, Freid se bereite”.
  • Infopédia bestäticht alegrador.
  • Dicio feahrt alegrador ebfalls uff.
  • Dicionário inFormal enthält alegrante mit Beispiele aus der reguläer Umgangssproch.

Beispiele in reale, existente Texte

  • Ciberdúvidas:
    “…fresquinho, leve, aromático, alegrador, todo alma!”
  • Universität Coimbra: alegrador im literarischen Kontext.
  • Carmelitas:
    “…no encontro alegrante com o Ressuscitado.”
  • Fátima:
    “…a morte amorizante, vivificante e alegrante…”

Parallele in romanische Sproche

  • Kastilhoonisch: alegrador, alegrante.
  • Kataloonisch: alegrador, alegrant.
  • Italienisch: rallegrante iss heitztooch sprochlich seahr oft benutzt, doch rallegratore tut net so oft voarkomme.
  • Französisch: égayant (Partizip Präsens, “erfreind”) unn égayeur (net zu oft).
  • Rumänisch: îmbucurător (“erfreind”) unn îmbucurant (net oft).

Reflexion

Was sääht uns das grood üwer Sproche? Wenn der Mensch fähich iss, neie Wörter ohne Ploonung voarsebringe – Wörter, wo gleich verstännlich funktioniere unn in reoole Situatione kommuniziere könne –, dann zeicht das, dass die Grenze von sprochliche Norme net stock starr sinn. Norme fixieren, was “gültich” iss, doch das schöpfrische Potentiool von der Sproche geht weit drüber rauszus.


Observações em português

Quando palavras surgem do nada na cabeça da gente …
Este artigo discute duas palavras do português que surgiram na mente do autor num certo contexto mas aparentemente do nada – alegrador e alegrante. Elas parecem naturais, derivadas do verbo alegrar, mas nunca antes foram detectadas em lugar algum. No entanto, consultas em dicionários, buscas por exemplos literários e religiosos e comparações feitas com outras línguas românicas mostram que elas sim são claramente existentes e legítimas, muito embora, certamente na língua portuguesa, um tanto raras.

Registro em dicionários

Exemplos em textos reais

Paralelos em línguas românicas

  • Espanhol: alegrador, alegrante.
  • Catalão: alegrador, alegrant.
  • Italiano: rallegrante, rallegratore.
  • Francês: égayant, égayeur.
  • Romeno: îmbucurător, îmbucurant.

Conclusão

Alegrador e alegrante não são invenções arbitrárias, mas seguem parâmetros linguísticos internos do indivíduo. Inclusive, neste caso, elas estão registradas em dicionários, aparecem em literatura e religião e têm paralelos claros em outras línguas românicas. São raras, mas perfeitamente legítimas.

Weltmeistertitel für en Sankt-Wendelinne

Inwohnrin von Sank Wendel gewinnt Kechel-Weltmeistertitel in Deitschland

Laura de Souza, Inwohnrin von Carrard-Berrich in Sankt Wendel, Bundesland Rio Grande do Sul, Bräsilje, hot die Weltmeisterschaft im Mixed-Team gewonn unn woor bei den „Bowling-Weltmeisterschaften“ drüwe in Deitschland Vize-Meistrin im Doppel.

Sie hot für der Turnverein Nei Hamburrich gespielt unn die Kechel-Grupp von Sankt Wendel unn woard von der bräsiljoonische Kechel-Nationool-Mannschaft für mitmache geruf. Alswie enziche Frooh im gemischte Grupp hot Laura 491 Punkte für sich rengepackt unn hot damit ihre Gechnerinne hinner sich geloss. Im Doppel hot sie mit ene Silwer-Medailhe retuar noh Bräsiljeland gekeahrt.

Schon zeit ihrem earster Lewensjoahr begleidt Laura ihre Eltre zu Kechel-Meisterschafte unn hot ihre Kechel-Karriere mit ellef Joahr bei der Juchend-Meisterschafte von Rio Grande do Sul oongefang. Für das Mitmache on der internationoole Wettbewerbe hot das Laura, wie es gesetzlich voargeschrieb iss, Unnersteetzung von der Stadt Sankt Wendel krieht, um ihre Fluchkoste se bezoohle.

Quell: Fato Novo

Sankt Wendel Kechlerin Laura de Souza
Weltmeistertitel in Deitschland

Moradora de São Vendelino é campeã mundial de bolão na Alemanha

Moradora do Morro Carrard, em São Vendelino, Laura de Souza ficou campeã mundial na equipe mista e vice-campeã de dupla, em Campeonato Mundial de Bolão realizado na Alemanha.

Atuando na Sociedade Ginástica de Novo Hamburgo e jogadora também do grupo de bolão São Vendelino, ela foi convocada pela Seleção Brasileira de Bolão. Única mulher a participar da equipe mista, Laura fez 491 pontos, desbancando os adversários. Já na categoria de duplas, ela volta para o Brasil com medalha de prata.

Laura acompanha os pais em campeonatos de bolão desde um ano de idade, e aos 11 já começou sua trajetória no campeonato gaúcho juvenil. Para participar da competição internacional, Laura contou com o apoio da Prefeitura de São Vendelino para pagamento da passagem aérea, conforme previsto em lei.

Fonte: Fato Novo

Wohear stammt das Wort Kalifornje?

Uarsprung unn Bedeitung vom Wort “Califórnia”, wie ma’ es im Süd vom Land Bräsilje schon längst kennt.

Host du dich schon mol drüwer üwerleht, was die echte Bedeitung von “Califórnia” iss, wolle ma’ soohn, ei wie es benutzt weerd im Noome von dem bekannte jäahrliche riograndenser “Califórnia da Canção Nativa” Festival? Ich kann es bescheid kloor losse, das iss keh nordamerikoonisches importierter Modismus. Naja, das alles gesooht, mache ma’ dann hier weiter …

1. Wohear dann kommt das Wort? Das, wo ich in unser Platt wie “Kalifornje” buchstabiere; wo im Kastilhoonisch unn im Englische “California”, ei in dem Fall ohne der schriftliche Akzent; unn dann im Bräsiljoonisch “Califórnia”, hier mit dem Akkut-Akzent?

Das Wort “California” (genau so schriftlich buchstabiert) kommt esrst ganz zurück im Joahr 1510 in enem kastilhoonische Ritter-Roman, so wie en „conto literário”, voar, ei unner dem Titel: “Las Sergas de Esplandián”. Dort woor Kalifornje en reich Insel mit en Könichin, wo “Calafia” gehesst hot. Die Könichin woor üwerstarrek unn hatt mit kriechrinne Froohleit gelebt. Der Name “Calafia” kommt seahr wahrscheinlich aus dem arabische Wort “kalifa” (uff Deitsch: Kalif), wo en muslimischer Herrscher bedeidt.

2. Spanjer nenne en Platz in Amerika “California”

Alswie spanische Welt-Exploratore um 1530 das earst mol bei der Reschion, wo heitztooch “Baja California” genännt iss, oonkomm sinn, im Land, wo heitztooch Mexiko genännt iss, honn die gegloobt, sie härre die mytische Insel echt gefunn. So hot das Land dort der Name “California” krieht. Später woor ooch das Gebiet, wo heitztooch der US-Bundesstoot Kalifornje iss, in Vereinichte Stoote von Amerika, ebfalls der seleiche Noome krieht.

3. Was bedeidt “Califórnia” in Südbräsilje?

Im süd von Bräsilje, voar allem im Bundesland Rio Grande do Sul, benutzte die Leit das Wort “Califórnia” schon lang bevoar dem heitztooch bekannte traditionoolle gausche Musikfestival. Es hot do zwooi verschiedne Bedeitunge:

• “Califórnia” = en Ferde-Renn, en Karrere, mit mehrre Reiter, wo do mitmache tun (das weerd schon zeit früh im 20. Joahrhunnert so mit dem Sinn benutzt).

• “Califórnia” = en riskante Aktion, wie die historische Kämffe von Chico Pedro in der domols Provinz von Sakt Petrus von Rio Grand do Sul, um 1850.

Dozu honn viele Leit ooch das Wort so benutzt: “Ahhh das iss jo en Kalifornje!”, gemmeent damit iss, ei das en Stück Land speziool gedeihe tut, wenns fruchtboor iss, weiter hin, im Sinn en Land voll mit unn Reiche unn Glück.

4. Das Musikfestival: “Califórnia da Canção Nativa” (freilich üwersetzt: Kalifornje von der riograndenser Gausch-Musik).

Im Joahrgang 1971 woar in der Stadt Uruguaiana en Musik-Festival gegründt, wo der alte Name “Califórnia” wieder benutzt unn in weitre Gebrauch gesetzt hot. Der neie Festival, die “Califórnia da Canção Nativa” woor dann konzebiert wie schöne Wettkamff mit Lieder, Mut, Kunst un Tradition.

5. Schlusswort / Resumiert:

Das Wort Kalifornje iss uarspringlich möchlist von arabische Hearkunneft, es tut earst uff enem Buch voarkomme, dann iss das Wort rüwerzus noh Amerika von der Kastilhooner hingetrooh … unn iss es dann ooch ewe im Süd von Bräsilje oonkomm; unn mit Zeit verwännert es sich zu enem spezifische Ausdruck für Wett, Mut unn Erfollich, ei im Mitte von der Natuar, uff der Kampagne, unn so iss es später dann ooch ren in der typische traditionsvolle gausch Musik ‘komm.

Origem e significado do termo “Califórnia” no sul do Brasil

1. De onde vem o nome “Califórnia”?

A palavra Califórnia surgiu pela primeira vez num romance espanhol de cavalaria (“Las Sergas de Esplandián”, 1510), onde era o nome de uma ilha imaginária governada por uma rainha chamada “Calafia”. O nome está ligado à palavra árabe “califa” (khalīfa), que significa líder ou sucessor — título usado por governantes muçulmanos.

2. Espanhóis deram o nome “Califórnia” a terras nas Américas

Quando exploradores espanhóis chegaram à península da atual Baja California, no atual México, por volta de 1530, pensaram ter encontrado a tal ilha lendária e a batizaram de Califórnia. Com o tempo, o nome foi estendido à região que hoje é o estado da Califórnia nos Estados Unidos da América.

3. E o uso no sul do Brasil?

No Rio Grande do Sul, o termo “califórnia” (com acento agudo na língua portuguesa moderna) já era usado no campo muito antes do famoso festival de música tradicional centrada na vida campeira sul-rio-grandense. Ele tinha pelo menos dois significados:

• Corrida de cavalos com vários competidores (já documentado no início do século XX).

• Incursões ousadas, como as notórias de Chico Pedro na Cisplatina, por volta de 1850.

Além disso, muita gente usava a designação califórnia para se referir a terras férteis, onde tudo dava e tudo dava certo também — uma espécie de sinônimo de sorte ou riqueza e abundância.

4. O festival “Califórnia da Canção Gaúcha”

Em 1971, na cidade de Uruguaiana, foi criado o festival com esse nome. A ideia era justamente resgatar o significado antigo da palavra, agora no plano cultural dominante no estado. Era uma competição artística que celebrava coragem, beleza e tradição no contexto da cultura sul-rio-grandense, mais especificamente abrangendo a identidade gaúcha.

5. Conclusão

O termo “Califórnia” viajou da língua árabe à ficção literária da Velha Castelha ao campo gaúcho sul-rio-grandense, e ganhou vida nova como um estimado símbolo cultural próprio. No sul do Brasil, virou sinônimo de coragem, abundância e identidade regional, destacando-se especialmente a partir da música gaúcha.

Das Robertche hoch im Himmel

Wen der Stoorrem enem mit sich weit wech nimmt …

Im Gedicht Der fliegende Robert passiert genau das, wo ma’ früher die Kinner schon immer gewoornt hot:
Geh bei Stoorrem net raus aus dem Haus!
Awer nee, der klene Robert höert goornet, unn nemmt jo sein Scheerrem unn oh weh oh weh oh weh, fliehe tut ear dann enfach davon weit wech …
Hier hommer en echt Klassiker Poem in ganz enfach poetische Reime gesetzt, wo etliche bei uns vielleich noch gekennt honn.

undefined

Quando o vento te leva a gente consigo pra bem longe …

No poema sobre o Roberto voador (seu o título original em alemão: Der fliegende Robert), acontece exatamente aquilo que antigamente sempre se dizia pras crianças:
Não saia de casa quando estiver ventando forte!
Mas ó não senhor, o pequeno Roberto não obedece, agarra seu guarda-chuva, abre a porta e entra bem no meio da tormenta – e ai ai ai, vai-se embora voando pra bem longe.
É mesmo um poeminha clássico, escrito em rima simples, que algumas pessoas por aqui talvez talvez tenham conhecido.

Der fliegende Robert
Wenn der Regen niederbraust,
wenn der Sturm das Feld durchsaust,
bleiben Mädchen oder Buben
hübsch daheim in ihren Stuben.
Robert aber dachte: Nein!
Das muß draußen herrlich sein!
Und im Felde patschet er
mit dem Regenschirm umher.
Hui, wie pfeift der Sturm und keucht,
daß der Baum sich niederbeugt!
Seht! den Schirm erfaßt der Wind,
und der Robert fliegt geschwind
durch die Luft so hoch, so weit.
Niemand hört ihn, wenn er schreit.
An die Wolken stößt er schon,
und der Hut fliegt auch davon.
Schirm und Robert fliegen dort
durch die Wolken
Und der Hut fliegt weit voran,
stößt zuletzt am Himmel an.
Wo der Wind sie hingetragen,
ja, das weiß kein Mensch zu sagen.</b?

Heinrich Hoffmann (1809-1894)

Quell / Fonte: Von Heinrich Hoffmann – Heinrich Hoffmann: Der Struwwelpeter; Frankfurt am Main : Literarische Anstalt Rütten & Loening, 1917 (400. Auflage); Exemplar der Universitätsbibliotek Braunschweig Signatur: 2007-0968, Gemeinfrei, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=466232

Dein ChatGPT iss grood viel klücher ‘geb

Heit hot sich still unn hehlich etwas grosses geännert: All ChatGPT-Plus-Nutzer spreche jetz automatisch mit dem neuer GPT-5 statt mit GPT-4o.

Du musst nichts tun —es ist jetz enfach do.

Wie das Internetz in Aufrechung iss, iss dein Chat nuar schneller, genauer unn flüssicher geb.

——————————————-

Hoje mudou algo grandioso de forma silenciosa: todos os usuários do ChatGPT Plus agora conversam automaticamente com o novo GPT-5 em vez do GPT-4o.

Você não precisa fazer nada — ele já está aí.

Enquanto a internet está em altas festas, o seu chat ficou apenas mais rápido, mais preciso e mais fluido.

Na Antiguidade, equações eram escritas por extenso, sem símbolos

Ganz früher in der Antik worre mathematische Gleichunge ausgeschrieb – ganz ohne Symbole

Ich woor nächst vom Stuhl runnergefall, wie Derek Muller vom Online-Kanal Veritasium im Video newebei erwähnt hot, dass mathematische Gleichunge in der Antik in Worte unn Bilder uffgeschrieb worre.

In sein berühmte Summa de Arithmetica von 1494 beschreibt der Italiener Luca Pacioli Gleichunge noch ganz ohne Symbole… statt dem horr’er ‘s in vollstänniche Sätze ausgeschrieb. Ei en typisches Beispiel laudt so:

“Uno quadrato et cinque cose equale a sei.”

Das hesst: En Quadrat unn fünnef Dinge sinn gleich sechs. Mit “cosa” (Ding) mente ma’ do die Unbekannte (“x”), unn “quadrato” war ihr Quadrat (“x²”).

Formle wie x² + 5x = 6 hot ‘s noch net ‘geb. Also Gleichunge worre alswie ausformulierte Rechenuffgabe notiert.

Natearlich sollte ich das längst gewusst honn. Es iss jo echentlich logisch. Unn doch hatt die Info sicherlich schon mol koorz bei mear oongekloppt, nuar um dann geräischlos wieder doorrich das annre Oahr rauszuschwebe.

Awer hiedasmol, doorrich die ene Erklärung, iss se mear weerklich oon’komm. Unn plötzlich honn ich ’s voar mear: Voar der Alschebra, voar der Symbole, voar der Schulbücher mit ihre Formle, do woor das Denke in Bilder. Do woor das Zähle mit Geschichte, das Rechne mit Erzählunge.

So viel Wisse, das mear heitztooch in starre Zeiche verpacke, hot emol echt gelebt … awer in Sproch, in Form, in Voarstellungskraft.

Der Moment woor für mich meh alswie en mathematische Randnotiz. Es woor jo en Blick zurück uff das, was Lerne wirklich kann sin. Unn vielleicht en klen Oonstoss, der Geschicht vom Wisse meh Platz gewe, ijo gell?!


Na Antiguidade, equações eram escritas por extenso, sem o uso símbolos como se faz hoje em dia

Quase caí da cadeira quando o Derek Muller, do canal inline Veritasium, mencionou em vídeo que, na Antiguidade (ou melhor, isso bem nos primórdios) as equações eram de fsto escritas em palavras e imagens/figuras, usavam-se objetos físicos, concretos, reais.

Na célebre Summa de Arithmetica de 1494, o italiano Luca Pacioli descreve equações usando palavras completas, nada de “x” ou “=”. Um exemplo clássico seria algo como:

“Uno quadrato et cinque cose equale a sei.”

Ou seja: um quadrado e cinco coisas são iguais a seis. Nessa linguagem, “cosa” (coisa) era o que hoje chamamos de incógnita (“x”), e “quadrato” era o quadrado dela (“x²”).

Fórmulas como x² + 5x = 6 ainda não existiam … tudo era escrito como se fosse um problema contado, em forma de frase.

Claro que eu deveria saber disso. Mas, como tanta coisa na vida, essa informação com certeza atravessou na minha cabeça anos atrás, só que daí ela obviamente nunca colou de fato na minha cuca.

Dessa vez, com aquela descrição explicativa, a coisa me bateu em cheio, me tocou mesmo. E me fez ver tudo de outro jeito: antes da álgebra, antes dos símbolos e fórmulas escolares, existia o pensar em imagens, o calcular por meio de histórias.

Grande parte do que hoje aprendemos como matemática fundamental “dura” já foi algo vivo, tendo aparecido primeiro a partir de objetos e de linguagem descritiva, de imaginação sistematizada, de construção do sentido.

Esse detalhe me fez lembrar que o conhecimento humano não começou com equações prontas. Mas sim, começou com a busca por entendimento. E talvez valha a pena a gente se manter consciente disso.


Video mencionado: Veritasium no TikTok | Parte 1: How to solve a quadratic equation

Playlist: Imaginary Numbers

#IchSprecheDeitsch #RiograndenserHunsrückisch #HistóriaDoConhecimento #Veritasium #TikTokDidSomething

Genau wo leht der Rand von der Welt? Onde é que fica a beira do mundo?

Wie verschiedene Kulturen mit Armut, Leid und Ausgrenzung umgehen – in einfachen Worten erzählt
Como diferentes culturas lidam com a pobreza, o sofrimento e a exclusão – em linguagem simples e acessível


Ein Blick in verschiedene Ecken der Welt
Um olhar para diferentes cantos do mundo

Fast überall auf der Welt gibt es Menschen, die am Rand leben. Menschen ohne Wohnung, ohne Geld, ohne Hilfe. Viele kämpfen mit Krankheit, Sucht oder sind einfach vergessen worden.
Em quase todo o mundo, há pessoas vivendo à margem. Sem casa, sem dinheiro, sem apoio. Muitas enfrentam doenças, vícios ou simplesmente foram esquecidas.

Stell dir vor:
Imagine só:

  • Heute bist du in San Francisco. Menschen schlafen in Zelten, leben auf der Straße, oft ohne medizinische Hilfe.
    Hoje você está em San Francisco. Pessoas dormem em barracas, vivem nas ruas, muitas vezes sem acesso à saúde.
  • Letzte Woche warst du in einem muslimischen Viertel in Bengaluru, Indien. Dort geben viele Menschen Almosen – das ist Teil ihres Glaubens (Zakat).
    Semana passada você esteve em um bairro muçulmano de Bengaluru, na Índia. Lá, muitas pessoas dão esmolas – isso faz parte da fé delas (Zakat).
  • Vor einem Monat warst du in São Paulo, Brasilien. Drogen, Armut, Angst – und viele Menschen, die einfach durchfallen.
    Um mês atrás você esteve em São Paulo, Brasil. Drogas, pobreza, medo – e muita gente esquecida pelo sistema.
  • Zwei Monate zuvor warst du in einem Zug in Buenos Aires. Kinder betteln, Alte sind allein, viele sind unsichtbar.
    Dois meses antes, você estava num trem em Buenos Aires. Crianças pedem, idosos estão sozinhos, muitos se tornam invisíveis.

Und das Gleiche passiert in China, Russland, Mosambik, Peru – Leid kennt keine Grenzen.
E o mesmo acontece na China, Rússia, Moçambique, Peru – o sofrimento não conhece fronteiras.


Welche Rolle spielt Religion?
Qual é o papel da religião?

Religion und Weltanschauung prägen oft, wie mit Armut umgegangen wird.
Religiões e filosofias influenciam bastante como a pobreza é tratada.

  • Im Islam ist Zakat – das Geben an Bedürftige – Pflicht.
    No Islã, o Zakat – dar aos necessitados – é um dever religioso.
  • Im Christentum steht Nächstenliebe im Zentrum: „Liebe deinen Nächsten wie dich selbst.“
    No Cristianismo, o amor ao próximo é central: “Ame o próximo como a si mesmo.”
  • Im Hinduismus und Buddhismus glaubt man manchmal, Armut sei karmisch – aber Großzügigkeit bleibt wichtig.
    No Hinduísmo e no Budismo, a pobreza às vezes é vista como parte do carma – mas a generosidade continua sendo um valor.
  • In säkularen Gesellschaften (z. B. China) soll oft der Staat helfen – doch das funktioniert nicht immer.
    Em sociedades seculares (como a China), espera-se que o Estado ajude – mas nem sempre isso acontece.
Madonna mit Kind bei der Milchsuppe, Gerard David (um 1510), Museum der Schönen Künste Antwerpen.
Madona e o Menino com sopa de leite, Gerard David (c. 1510), Museu de Belas Artes de Antuérpia.
Quelle / Fonte: Google Art Project – Wikimedia Commons (gemeinfrei / domínio público)

Muss das so sein?
A pobreza é inevitável?

Nein. In der Geschichte gab es Gemeinschaften ohne extreme Armut.
Não. A história mostra que já existiram comunidades sem pobreza extrema.

Kleine Dörfer, Klöster, indigene Gruppen – sie teilten, halfen, lebten gemeinsam.
Aldeias pequenas, mosteiros, povos indígenas – onde havia partilha, ajuda, vida em comum.

Armut ist dort nicht Strafe oder Schuld, sondern eine Herausforderung für alle.
A pobreza não era castigo nem culpa individual – mas uma questão coletiva.

Heute aber scheint Armut in vielen Städten „mit eingebaut“ zu sein.
Mas hoje, em muitas cidades, a pobreza parece estar “dentro do sistema”.

Müssen ein paar arm bleiben, damit andere reich leben können?
Será que alguns precisam ser pobres para que outros possam ser ricos?


Was lernen wir daraus?
O que podemos aprender com tudo isso?

  • Leid ist überall ähnlich – egal ob Nord oder Süd.
    O sofrimento é parecido em todo lugar – no Norte ou no Sul.
  • Aber die Reaktionen darauf sind kulturell verschieden.
    Mas a forma como se responde a isso varia culturalmente.
  • Religionen, Staaten und Ideologien helfen oder versagen – je nach Kontext.
    Religiões, governos e ideias filosóficas ajudam ou falham – dependendo do contexto.
  • Wichtig ist: Armut ist gemacht. Sie ist nicht Natur, sondern Struktur.
    O mais importante: a pobreza é construída. Ela não é “natural” – é parte do sistema.

Und jetzt?
E agora?

Vielleicht warst du schon mal am Rand. Vielleicht bist du es gerade.
Talvez você já tenha estado à margem. Talvez ainda esteja.

Dieser Text will nicht urteilen, sondern zum Nachdenken einladen.
Este texto não quer julgar, mas sim provocar reflexão.

Wenn du etwas sagen willst – hinterlasse einen Kommentar oder teile diesen Beitrag.
Se quiser compartilhar algo – deixe um comentário ou compartilhe este texto.

Denn wo man neu hinschaut, kann man auch neu handeln.
Porque onde se olha diferente, se age diferente.

Was bleibt iss die Mottersproch

En verstecktes Erwe: Deitschbräsiljoonische Kultuar im Süd von Bräsilje

Im Süd von Bräsilje – in Bundesstoote wie Rio Grande do Sul unn Santa Catarina – sieht ma’ viele “typische” Feste, Musikantegruppe unn Häiser im “deitsche Stil”. Tourismusbüros soohn: “En Stück Deutschland in Bräsilje“, orrer “Die deitschste Stadt im Land”. Awer was bedeidt das weerklich?

Am 25. Juli feire viele Städte die Festa do Colono e Motorista (Hochdeitsch: Fest des Bauern und [Lastwagen]Fahrers). Der Noome klingt neutral. Awer genau om 25. Juli 1824 sinn jo die erste deitsch Sprochicher Inwannrer in São Leopoldo (RS) oon’komm. Zufall? Nein! Die Verbinnung zu der deitsche Geschicht iss kloor – awer gut versteckt.

Während, ei in der Zeit von der Diktatuar unner Getúlio Vargas (1937–1945) woor Deitsch in Schule verbot. Zeitunge unn Kultuarvereine worre geschloss. Um se üwerlewe, versteckte sich die Kultuar hinner “allgemeine” Noome: Musik iss dann “Bandinha” ‘geb, das Fest woor “típica” orrer “colonial” genännt ‘geb.

Heit sieht ma’ en “Comeback” von der deitsche Kultuar – awer oft nuar für Touriste. Musik, Bier, Kleidung, Bilder – awer keh Sproch, ken echt Geschicht. En echtes Erwe braucht meahr: Sproch, Schulbildung, lokal Identität.

Die reschionoole Variante wie das Riograndenser Hunsrückisch orrer Pomeroonisch sinn net “verkeahrt” orrer “falsch”. Sie sinn authentisch bräsiljoonisch-deitsch. Sie könnte jo Brücke zu der Standardsproch (Hochdeutsch) orrer sogoor zum Englische riewer schloohn.

Nuar mit Sproch weerd die Kultuar wieder lewendich – net nuar en Kostüm für das Oktoberfest.


Um legado disfarçado: a cultura brasileira de raíz germânica do sul do Brasil

No sul do Brasil – em estados como Rio Grande do Sul e Santa Catarina – é comum ver festas “típicas”, casas no “estilo alemão” e bandas que tocam polcas e schottisch. As campanhas turísticas chamam de “um pedaço da Alemanha no Brasil”, ou “a cidade mais alemã do país”. Mas o que isso realmente quer dizer?

No dia 25 de julho, muitas cidades comemoram a Festa do Colono e Motorista [camioneiro]. O nome é neutro, mas a data é simbólica: foi nesse dia, em 1824, que chegaram os primeiros imigrantes alemães ao Brasil, em São Leopoldo (RS). Coincidência? Não! É um vínculo com a memória germânica, mas de forma discreta.

Durante o Estado Novo de Getúlio Vargas (1937–1945), a cultura brasileira de base germânica, alemã, foi duramente reprimida: o idioma foi proibido nas escolas, jornais em alemão foram fechados, associações dissolvidas, livros recolhidos e queimados em público. Para sobreviver, a cultura se escondeu atrás de nomes genéricos: a música alemã virou música de “bandinha”, a festa alemã ficou genericamente “colonial”.

Hoje, vemos um retorno da cultura alemã – mas muito voltado ao turismo. Arquitetura, cerveja, roupas típicas. Mas quase nada da língua raíz, pouca história real dos tempos pioneiros. É um folclore pasteurizado, que serve mais ao mercado do que à memória coletiva.

O verdadeiro resgate exige mais: valorização das variantes regionais do alemão brasileiro, como o hunsriqueano e o pomerano. Essas línguas não são “erradas”. São patrimônio cultural vivo e podem abrir portas para o alemão padrão, para o inglês, para o mundo.

Sem a língua, a cultura vira cenário. Com a língua, ela ganha corpo verdadeiro e autêntico, base social sólida história e um futuro mais promissor.

Pronunciar o “H” em hunsriqueano?

Wie funktioniert das Buchstäbche “H” im Bräsiljoonisch?

“H” om Wortoonfang – stumm, awer historisch

In Wörter wie Helena, hora, honra orrer história weerd das “h” net gesproch.
Es steht dort aus etymologische Gründe, also weche der Hearkunneft aus dem alt Latin orrer Grechisch.
Beispiele: Helena, honesta, hábito, história

Gehauchtes “h” – seltmol, doch oft in Fremdwörter

Mannichmol weerd das “h” tatsächlich ausgesproch – als leichte Hauchlaut, ähnlich wie im Deitsch.
Das passiert bei Noome orrer Wörter aus annre Sproche stammend.

  • Hanoi (Hauptstadt von Vietnam)
  • hóquei (vom Französischen hockey)
  • Hilda (vom Deutschen Hilde)
  • hunsriqueano riograndense (von Riograndenser Hunsrückisch)

Ob ma’ das “h” haucht orrer net, hot oft zu tun wo in Bräsilje, ei in was für Reschion dren ma‘ wohnt.

“H” zusammer mit en anner Buchstoob – bildt en Digraph

Wenn das “h” noh c, l orrer n kommt, verännert es der Klang von dem Buchstoob dodavoar.
Das nennt ma’ en konsonantische Digraph (zwooi Buchstoowe, awer nuar en Laut).

  • ch = klingt wie „sch“ → chave, cheiro
  • lh = klingt wie „lj“ → milha, velhinha
  • nh = klingt wie „nj“ → senhora, manhã

Das “h” hot hier keh eichne Laut, awer verännert nuar der Buchstoob davoar.


Como funciona a letra “H” na língua portuguesa?

H no início da palavra – mudo, mas com valor histórico

Em palavras como Helena, hora, honra ou história, o “h” não é pronunciado.
Está presente por razões etimológicas, ou seja, por vir do latim clássico ou do grego.
Exemplos: Helena, honesta, hábito, história

H aspirado – não é frequente, mas sim possível em algumas palavras de origem estrangeira no português moderno

Em alguns casos, o “h” pode sim ser aspirado, como um leve sopro — parecido com o som do “h” em alemão.
Isso ocorre especialmente em nomes próprios ou palavras de origem estrangeira.

  • Hanoi (capital do Vietnã)
  • hóquei (do francês hockey)
  • Hilda (do alemão Hilde)
  • hunsriqueano riograndense (do alemão Riograndenser Hunsrückisch)

A pronúncia aspirada depende da região do país , às vezes do contato com outras línguas, etc.

H junto de outra consoante – forma dígrafo

Quando o “h” vem depois de c, l ou n, ele modifica o som da letra anterior.
Chamamos isso de dígrafo consonantal (dois caracteres que juntos formam um único som).

  • ch = som de “x” → chave, cheiro
  • lh = som de “lh” → milha, velhinha
  • nh = som de “nh” → senhora, manhã

O “h” não tem som próprio, mas altera a consoante que o precede.